Lịch sử Game cờ Thú (Hay còn gọi là Cờ Monopoly)

Game cờ Monopoly là một loại trò chơi cờ do Parker Bros., một nhãn hiệu của Hasbro, sản xuất. Người chơi đấu với nhau để giành tài sản thông qua những hoạt động kinh tế được cách điệu trong đó có mua bán, cho thuê và giao dịch tài sản bằng cách sử dụng tiền, trong khi những người chơi lần lượt di chuyển xung quanh bàn cờ theo mỗi lần thảy xí ngầu. Trò chơi cờ này được đặt tên theo khái niệm độc quyền (tiếng Anh: Monopoly) của kinh tế, đó là sự chiếm hữu thị trường của một nhà cung cấp đơn lẻ.

Chơi cờ

Theo Hasbro, từ khi Charles Darrow đăng ký sở hữu trí tuệ trò chơi vào năm 1935, có khoảng 750 triệu người đã chơi trò này, khiến nó trở thành "trò chơi cờ (thương mại) được chơi nhiều nhất trên thế giới"[1]. Sách kỷ lục Guiness năm 1999 đã công nhận thống kê trước đây của Hasbro là có 500 triệu người đã chơi Monopoly.[2] Tạp chí Games đã giới thiệu Monopoly vào Bảng vinh danh.[3]

Ở Việt Nam cũng phát hành trò game cờ Monopoly với các địa danh được Việt hóa, có tên Cờ tỷ phú hoặc Cờ triệu phú.

Lịch sử

• Lịch sử của game cờ Monopoly bắt đầu từ đầu thập niên 1900. Vào năm 1904, một người phụ nữ tín đồ Quaker tên Elizabeth (Lizzie) J. Magie Phillips đã sáng tác ra một loại trò chơi mà bà hy vọng thông qua đó có thể giải thích được một lý thuyết về thuế đơn của Henry George. Trò chơi của bà, The Landlord's Game (Trò chơi của Chủ đất), đã được phát hành thương mại vào ít năm sau. Những người chơi cảm thấy thú vị với trò này đã phát triển lại trò chơi và có một số người tự tạo ra bộ cờ riêng. Chính Lizzie cũng đã đăng ký sở hữu trí tuệ một bản sửa đổi của trò chơi vào năm 1924, và những bộ cờ tương tự đã được phát hành thương mại. Đến đầu thập niên 1930, một bộ cờ mang tên Monopoly, rất giống với phiên bản Monopoly do Parker Brothers và các công ty mẹ của nó bán ra trong suốt thế kỷ 20 và sang đến cả thế kỷ 21, đã được sáng tạo ra bởi một người có tên Charles Darrow. Một vài người, đa số ở miền Trung Tây và gần Bờ Đông nước Mỹ, đã đóng góp vào việc thiết kế và phát triển bộ cờ này.
• Vào năm 1941, Công ty British Secret Service đã mua lại John Waddington Ltd., nhà sản xuất nhượng quyền bộ cờ bên ngoài nước Mỹ, và tạo ra một phiên bản đặc biệt dành cho tù nhân chiến tranh của Thế chiến II bị Phát xít giam giữ.[4] Giấu bên trong những bộ cờ này là bản đồ, com-pa, tiền thật và những vật dụng khác dùng để vượt ngục. Chúng được Hội chữ thập đỏ quốc tế chuyển cho những tù nhân.
• Đến thập niên 1970, lịch sử ra đời đầu tiên của bộ cờ bị thất lạc (và từng có một sử gia tranh cẫu rằng có thể đó là một hành động cố tình - xem ở dưới), và ý kiến cho rằng trò chơi này chỉ do Charles Darrow chế tạo đã dần nổi tiếng trong công chúng. Nó đã được nói đến trong cuốn sách năm 1974 The Monopoly Book: Strategy and Tactics of the World's Most Popular Game, của Maxine Brady, và thậm chí trong bản thân những hướng dẫn của trò chơi. Khi Giáo sư Ralph Anspach kiện Parker Brothers và công ty mẹ khi đó của nó, General Mills, về thương hiệu của bộ cờ Monopoly, rất nhiều lịch sử khởi thủy của trò chơi đã được "khám phá lại".
• Vì sự dông dài của tiến trình kiện tụng, rồi chống án, vấn đề pháp lý của quyền thương hiệu của Parker Brothers đối với bộ cờ vẫn chưa được quyết định cho đến giữa thập niên 1980. Tên của bộ cờ, lẫn các yếu tố thiết kế cụ thể, vẫn tiếp tục là thương hiệu đăng ký của Parker Brothers. Công ty mẹ hiện nay của Parker Brothers, Hasbro, một lần nữa chỉ công nhận vai trò của Charles Darrow trong việc sáng tạo trò chơi. Anspach đã xuất bản một cuốn sách về nghiên cứu của ông, có tên The Billion Dollar Monopoly Swindle (và tái bản dưới tên Monopolygate), trong đó ông chứng tỏ rằng đã có sự cố tình ỉm đi lịch sử và quá trình phát triển khởi thủy của bộ cờ.

Bàn cờ

Bản Atlantic City
Đây là bản gốc do Charles Darrow tạo ra, và sau đó là Parker Brothers. Bàn cờ bao gồm bốn mươi ô chứa hai mươi tám tài sản, ba ô Cơ hội (Chance), ba ô Khí vận (Community Chest), một ô Thuế xa xí phẩm (Luxury Tax), một ô Thuế thu nhập (Income Tax), và bốn ô vuông ở bốn góc: GO, Nhà tù (Jail), Bãi đậu xe miễn phí (Free Parking), và Vào Tù (Go to Jail). Trong phiên bản Hoa Kỳ ở dưới, những tài sản được đặt theo tên những địa điểm tại (hoặc gần) thành phố Atlantic, New Jersey.

Người chơi đi đến ô Jail khi thảy xúc xắc được coi là chỉ thăm tù, và tiếp tục chơi bình thường trong lượt chơi kế.

Marvin Gardens, tài sản màu vàng trên bàn cờ, thực ra là viết sai chính tả của tên địa điểm gốc, Marven Gardens. Marven Gardens không phải là con đường, mà là một khu vực nhà ở bên ngoài Atlantic. Khu vực nhà ở được cho rằng xuất phát từ Margate và Ventnor ở New Jersey. Việc viết sai chính tả này là từ Charles Todd, người tự sản xuất bàn cờ, và Charles Darrow đã chép lại và sau đó được dùng làm nền tảng cho mẫu thiết kế của Parker Brothers. Đến tận năm 1995 Parker Brothers mới biết được lỗi này và chính thức xin lỗi dân cư sống tại Marven Gardens vì nhẫm lần này.[6] Một thay đổi khác của Todd và cũng được Darrow sao chép, và sau đó là Parker Brothers, là việc sử dụng Đại lộ South Carolina. Đại lộ North Carolina đã được thay vào vị trí này trên bàn cờ.

Đại lộ Illinois của Atlantic đã đổi tên thành Đại lộ Martin Luther King Jr. vào thập niên 1980. Saint Charles Place không còn tồn tại, vì Khách sạn Showboat Casino đã được xây lên ở nơi nó từng chạy qua.[7]

Short Line được tin là để chỉ Shore Fast Line, một tuyến đường ô tô phụ vụ cho Atlantic.[8] B&O Railroad không nằm trong Atlantic. Một tập sách nhỏ đi kèm với lần in lại năm 1935 nói rằng bốn tuyến đường sắt này đã phục vụ thành phố Atlantic vào giữa thập niên 1930 là Jersey Central, Seashore Lines, Railroad, và Đường sắt Pennsylvania. "Công ty điện" và "Công ty nước" phục vụ cho thành phố lần lượt là Công ty Điện Atlantic City (một công ty con của Pepco Holdings) và Cơ quan Công ích Đô thị Atlantic City.

Những phiên bản khác của trò chơi có tên tài sản khác nhau, và giá cả có thể thay đổi theo các loại tiền tệ khác nhau, nhưng cơ bản của trò chơi gần như y hệt. Lựa chọn thuế thu nhập ở bản Mỹ được thay bằng một tỷ lệ cố định trong bản Anh, và ô Thuế xa xí phẩm $75 được thay bằng ô Siêu thuế £100. Cũng tương tự như vậy trong bàn cờ của Đức, với €200 trong ô Thuế thu nhập, và ô €100 Zusatzsteuer (Thuế gia tăng) thay vì Thuế xa xí phẩm. Bản của Áo, phát hành bởi Parker Brothers/Hasbro vào năm 2001, cho phép lựa chọn 10% hoặc $200 đối với Thuế thu nhập và có Thuế xa xí phẩm $100.

Xem thêm: Cờ Thú là gì? Hướng dẫn cách chơi Cờ thú cho người mới bắt đầu mới nhất